انحصار تجارت خارجی و تاثیر آن در تکوین دولت مطلقه پهلوی در دوره رضاشاه

چکیده یکی از قوانین مهمی که در دوره سلطنت رضاشاه در حوزه تجارت خارجی توسط مجلس شورای ملی به تصویب رسید، قانون انحصار تجارت خارجی بود. تصویب این قانون در 6 اسفند 1309 تلاشی بود از سوی دولت رضاشاه در جهت تحکیم و تثبیت موقعیت سیاسی خود از طریق مهار بحران پولی و ارزی کشور که تحت تاثیر شرایط و بحران بزرگ اقتصادی جهان در سالهای 1929-1933 ایجاد شده بود. زیرا کشور در مرحله نوسازی و تجدد قرار داشت و اجرای برنامه ها و طرحهای بزرگی چون پروژه راه آهن سراسری نیازهای ارزی دولت را افزایش داده بود. بنا به ماهیت قانون فوق، مهمترین منبع کسب در آمدهای ارزی کشور که از طریق تجارت خارجی عاید دولت می گردید، در انحصار کامل دولت قرار می گرفت. همچنین اجرای قانون انحصار تجارت خارجی به طور غیر مستقیم با ایجاد شرکتها و موسسات انحصاری دولتی میزان سود و درآمدهای مالی دولت را افزایش می داد. باتوجه به این کارکرد، پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که قانون انحصار تجارت خارجی چه تاثیری در روند رشد و تکوین دولت رضاشاه داشت؟ یافته ها و نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهند که اجرای قانون انحصار تجارت خارجی به عنوان یک سیاست تجاری ارشادی،توانست با انحصار منبع ورود ارز به کشور ضمن مقابله با کسری فزاینده تجاری، از طریق ایجاد توازن در صادرات و واردات به پیشبرد سیاست صنعتی سازی دولت و برنامه نوسازی در حوزه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، اجتماعی و به خصوص تقویت و توسعه ارتش نوین بپردازد. تحقیق حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی، نشریات ادواری و سایر منابع مکتوب به صورت کتابهای تحقیقی و خاطرات و به روش کتابخانه ای و میدانی دوره زمانی عصر رضاشاه در ایران را مورد بررسی قرار می دهد. واژه های کلیدی: رضاشاه، دولت مطلقه، اقتصاد ایران، انحصار تجارت خارجی، صنعتی سازی